De loopbaan van een woordvoerder

In zijn vrije tijd kan je hem wandelend met zijn hond tegenkomen in zijn geliefde Rotterdam. Ook kokkerelt hij graag voor vrienden en familie. Maar Edward Ernst is toch vooral woordvoerder. Een rol die hem past als een jas. Hoe ziet het leven van een woordvoerder er eigenlijk uit? Heeft Edward wel tijd voor die lange wandelingen? Of wordt hij te pas en te onpas gebeld om voor de camera te verschijnen?

Ervaring aan het woord

Sinds september vorig jaar is Edward actief als Woordvoerder Stadsontwikkeling in ‘zijn’ gemeente Rotterdam. Maar zijn loopbaan bracht hem door het hele land. De Hartstichting, het COA, het tegenwoordige Rijksvastgoedbedrijf, de VNG, het Nederlands Forensisch Instituut, de Nationale Ombudsman. In de loop der jaren ‘voerde Edward het woord’ voor deze en andere relevante organisaties. Hoog tijd om hem eens naar wat ins en outs van zijn loopbaan te vragen.

Er is geen opleiding tot woordvoerder. Hoe ben jij dan toch in dit vak terechtgekomen?

‘Ik wist na mijn middelbare school niet wat ik wilde worden en in die tijd lag dan de heao – om zoveel mogelijk wegen open te houden – voor de hand. Eenmaal aan het werk merkte ik wel waar mijn capaciteiten lagen. Ook mijn eerste werkgever viel het al op dat ik onder druk een verhaal goed en eenvoudig kon overbrengen. Ik liet me niet afleiden.

In die eerste fase van mijn carrière merkte ik dat collega’s in crisissituaties vaak naar mij keken. Ik vond het nooit erg om voor de camera te verschijnen en kon die druk en verantwoordelijkheid goed aan. Zo werd het onderdeel van mijn werk. Toen ik in 2006 startte als ZZP’er, werd ik gevraagd voor een opdracht als woordvoerder bij de gemeente Rotterdam. Zo rolde ik min of meer het vak in en ben ik door blijven rollen. Werken via een bureau als Bureau voor Overheidscommunicatie helpt daarbij. Voordat je de ene opdracht hebt afgerond, verschijnt de volgende alweer aan de horizon.’

Wat komt er zoal kijken bij het werk van een woordvoerder?

‘Mensen denken soms dat woordvoerders ter plekke verzinnen wat ze gaan zeggen. Maar dat is een doodzonde. Woordvoering doe je altijd in overleg met je wethouder, directeur en/of je team. Ik sta nooit onvoorbereid voor de camera. Dat is niet de bedoeling en geloof me, het is ook niet te doen.

Mijn dag begint vaak met monitoring. We zijn erg scherp op het nieuws en op sociale media. Wat is er gaande? Zijn er ontwikkelingen die we in de gaten moeten houden? Aan de hand daarvan beslissen we of we actie ondernemen. Een mooi recent voorbeeld is de ontmanteling van De Hef om het megajacht van Jeff Bezos te laten passeren. In brede zin kunnen we natuurlijk niet op elke mening reageren en we kijken ook goed of een reactie in het belang van de organisatie is. En soms willen we ook zelf nieuws pluggen, om via de media het grote publiek te bereiken met ons eigen verhaal.’

Over welke capaciteiten moet je beschikken voor dit vak?

‘Ik hoor vaak: ‘Oh, jij bent écht zo’n woordvoerder!’ Dan bedoelen ze dat ik mijn woordje snel klaar heb. Ik denk wel dat je mensen mee moet kunnen nemen in een verhaal, of dat nu positief of negatief is. Daarbij sta ik bijvoorbeeld 24/7 aan. Die druk en verantwoordelijkheid moet je aankunnen én willen. En nee, toch word ik niet vaak op rare momenten gebeld! Hoewel dat verschilt van opdracht tot opdracht. Bij de vroegere Rijksgebouwendienst werd ik nog weleens gebeld. Bijvoorbeeld toen het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat, de triltoren, ontruimd moest worden. Dan kan het zomaar voorkomen dat je net even wegloopt van het voetbalveld om te bellen terwijl je dochter de 1-0 scoort.

Wat ik verder belangrijk vind is om mijn boodschap simpel en transparant te houden. Laten zien waarom we bepaalde beslissingen nemen en daar eerlijk en open over communiceren. Bij mij draait het daarbij om de waarheid. Niet om het spinnen van een verhaal naar een positiever frame. Daar hebben we spindoctors voor.’

Bepaal jij uiteindelijk wel de boodschap?

‘Natuurlijk geef ik advies over de beste boodschap in een bepaalde situatie. Maar altijd in overleg met een team. Samenwerking en het warmhouden van relaties en netwerken is in dit vak een belangrijk wapen. En dan heb ik het niet alleen over relaties met journalisten, maar juist ook de relaties binnen de organisatie. Daar zit de kennis. Daar kunnen we sparren. Ik merk hetzelfde bij Ernst & VanderGraaf. Binnen deze samenwerking verzorg ik samen met Sonja Van der Graaf onder meer mediatrainingen. Ook hier komen we vaak al sparrend tot de kern, tot een authentieke boodschap.’

Heb je wel eens overwogen een ander pad in te slaan?

‘Het lijkt me heerlijk om niet alleen met mijn hoofd bezig te zijn. Ik kan me helemaal indenken dat een oud staatssecretaris lekker op de bus gaat rijden! Mezelf zie ik wel op de markt staan. Lekker de hele dag met mensen in de weer. Misschien versterkt de coronatijd met zijn gebrek aan sociale contacten dit gevoel nog wel. Het praatje in de gang heeft zoveel meerwaarde voor mij.’

Hoe zie je de toekomst van je vak?

’We zijn veel bezig met het communicatiever maken van organisaties. Steeds vaker heeft de deskundige het woord, terwijl hij of zij dat vroeger vaak niet zo goed kon. Er is ook in de opleidingen steeds meer aandacht voor communicatie en presentatie. Dat betekent niet dat ik me zorgen maak. Met de combinatie van communicatie-expertise en kennis van het landschap heb ik als woordvoerder veel waarde. En ja, als je over de benodigde kwaliteiten en het benodigde karakter beschikt, is het ook straks nog echt een prachtbaan!’

We hebben regelmatig mooie opdrachten voor woordvoerders en andere communicatieprofessionals. Check hier de laatste vacatures.